TỔNG QUAN HEN KÈM VIÊM MŨI DỊ ỨNG

🌏 Hen hiện vẫn là gánh nặng to lớn lên sức khỏe cộng đồng. Nghiên cứu năm 2011 trên toàn thế giới tại Hoa Kỳ, châu Âu, châu Mỹ La tinh và châu Á Thái Bình Dương nhằm khảo sát thái độ, nhận thức của bệnh nhân về hen cũng như tình hình điều trị quản lý hen cho thấy tỷ lệ kiểm soát hen chỉ đạt 2% trong khu vực châu Á Thái Bình Dương. Hen chưa kiểm soát có thể giải thích bởi nhiều lý do, trong đó bệnh đồng mắc viêm mũi dị ứng (VMDƯ) là lý do quan trọng.

‼️
Hen và VMDƯ là các bệnh thường gặp hay đi kèm với nhau. Mối liên quan này đã được biết từ lâu, nhưng khái niệm chung một bệnh đường hô hấp (united airway disease) mới được đề cập hơn mười năm gần đây. Các nhà khoa học đã đưa ra các bằng chứng cho thấy:

1) Hen và VMDƯ cùng gây tổn thương ở đường hô hấp, hen ảnh hưởng đến niêm mạc đường hô hấp dưới, VMDƯ ảnh hưởng đến niêm mạc đường hô hấp trên.

2) Đa số bệnh nhân hen và VMDƯ đều có cơ chế viêm dị ứng mạn tính đường hô hấp thông qua kháng thể IgE: các tế bào viêm đều là bạch cầu ái toan, dưỡng bào, lympho Th2, các hóa chất trung gian đều là IL-4, IL-5, IL-13, histamine, leukotrienes.

3) Là bệnh có chung yếu tố gia đình: các nhà khoa học nghiên cứu toàn bộ bộ gen GWAS cho thấy trong số 3/12 gen liên quan VMDƯ cũng liên quan đến bệnh hen, nghiên cứu trên riêng lẻ từng gen chịu trách nhiệm gây hen và VMDƯ cho thấy 23/27 gen gây VMDƯ cũng đồng thời gây hen.

4) Yếu tố dịch tễ học tương đồng thể hiện qua các tỷ lệ mắc bệnh, diễn biến tự nhiên và liên hệ nhân quả giữa hai bệnh: cụ thể, 70-90% bệnh nhân hen có kèm theo VMDƯ và ngược lại 20-50% bệnh nhân VMDƯ có đồng mắc hen. Trong diễn tiến tự nhiên của bệnh, 32% bệnh nhân VMDƯ sẽ xuất hiện thêm hen và ngược lại 50% bệnh nhân hen sẽ có kèm theo VMDƯ. Các nghiên cứu năm 2012-2015 tại Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy trên 60% trẻ em trên 6 tuổi hen kèm viêm mũi dị ứng. Một nghiên cứu tại thành phố Hồ Chí Minh, gần đây ở bệnh nhân từ 6 tuổi trở lên cho thấy tỷ lệ bệnh nhân hen có VMDƯ (với test lẩy da dương tính) là 75,1%.

5) Đều có yếu tố khởi phát là các dị nguyên đường hô hấp: Mạt bụi nhà, gián, lông chó, lông mèo, nấm mốc, phấn hoa.

6) Các phương pháp điều trị cũng có nhiều điểm tương đồng nhau: loại bỏ yếu tố khởi phát, corticosteroid (đường phun hít) hoặc toàn thân, kháng leukotriene, kháng cholinergic, kháng IgE, giải mẫn cảm đặc hiệu dưới da hoặc dưới lưỡi